Scielo RSS <![CDATA[Revista Facultad de Ciencias Económicas: Investigación y Reflexión]]> http://www.scielo.org.co/rss.php?pid=0121-680520200002&lang=es vol. 28 num. 2 lang. es <![CDATA[SciELO Logo]]> http://www.scielo.org.co/img/en/fbpelogp.gif http://www.scielo.org.co <![CDATA[Acerca de las revistas predatorias]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200007&lng=es&nrm=iso&tlng=es <![CDATA[Inversión extranjera directa y crecimiento económico en Colombia]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200009&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: Este artículo busca analizar empíricamente la relación entre la inversión extranjera directa (IED) y el crecimiento económico para el caso colombiano, empleando datos de series de tiempo observados durante el periodo 2000-2019. Para esto se realiza un análisis de cointegración y se estima un modelo vectorial de corrección de errores (VEC), en el cual se incluye la formación bruta de capital como variable adicional de control. Asimismo, se realizan pruebas de causalidad entre las variables y se estiman funciones de impulso-respuesta con el fin de determinar cómo responde una variable ante cambios en otras variables. Los resultados muestran que la inversión extranjera y el crecimiento económico guardan una relación de equilibrio de largo plazo. Se identificó que el crecimiento económico es muy importante para atraer mayores flujos de inversión. Sin embargo, la inversión extranjera tiene un efecto moderado sobre el crecimiento económico. Además, existe una relación de causalidad unidireccional que va del crecimiento económico a la inversión extranjera, es decir, el aumento de los flujos de inversión foránea no se traduce necesariamente en mayor crecimiento económico. Estos resultados, de una u otra forma, contradicen la opinión ampliamente aceptada de que un aumento de la IED puede ser importante para mejorar el crecimiento económico, lo que refuerza la idea de que el éxito de la IED en los países depende de las condiciones iniciales de cada economía.<hr/>Abstract: This article seeks to analyze empirically the relationship between foreign direct investment (FDI) and economic growth in Colombian using data from various time series observed during 2000-2019. A cointegration test is performed, and a vector error correction (VEC) model is employed, including gross capital formation as an additional control variable. Causality tests are carried out among variables, and impulse-response functions are assessed for how they respond to changes in other variables. The results reveal that FDI and economic growth are in a longterm equilibrium relationship. We identified that economic growth is significant in attracting more investment flows. However, fdi has a moderate effect on economic growth. There is also a one-way causal relationship that goes from economic development to FDI. In other words, increased FDI flows do not necessarily translate into considerable economic growth. These results contradict the widely accepted view that an increase in FDI can improve economic growth and reinforce the idea that the success of FDI in countries depends on the initial conditions of each economy.<hr/>Resumo: este artigo pretende analisar empiricamente a relação entre o investimento estrangeiro direto (IED) e o crescimento econômico para o caso colombiano, utilizando dados de séries de tempo observados durante o período 2000 e 2019. Para isso, é realizada uma análise de cointegração e é estimado um modelo vetorial de correção de erros (VEC, na sigla inglesa), no qual é incluída a formação bruta de capital como variável adicional de controle. Além disso, são realizados testes de causalidade entre as variáveis e são estimadas funções de impulso-resposta com o objetivo de determinar como responde uma variável ante mudanças em outras variáveis. Os resultados mostram que o investimento estrangeiro e o crescimento econômico são muito importantes para atrair maiores fluxos de investimento. Contudo, o investimento estrangeiro tem um efeito moderado sobre o crescimento econômico. Além disso, existe uma relação de causalidade unidirecional que vai do crescimento econômico ao investimento estrangeiro, isto é, o aumento dos fluxos de investimento estrangeiro não é traduzido necessariamente em maior crescimento económico. Esses resultados, de uma ou de outra forma, contradizem a opinião amplamente aceita de que um aumento do IED pode ser importante para melhorar o crescimento econômico, o que reforça a ideia de que o sucesso do IED nos países depende das condições indiciais de cada economia. <![CDATA[Estructura del presupuesto de los gobiernos locales y calidad de vida en ciudades chilenas]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200027&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: Los gobiernos locales gobiernan con el propósito de ofrecer una mejor calidad de vida, de modo que es relevante la focalización del gasto y su capacidad de generar ingresos. Esta investigación utiliza datos de un panel de 93 ciudades chilenas para las cuales se mide la calidad de vida urbana en el periodo 2012-2016, a fin de evaluar los efectos que tiene la estructura del presupuesto sobre la calidad de vida urbana. Para esto se utiliza un modelo probit ordenado con efectos aleatorios. Los resultados muestran un efecto positivo del gasto municipal, ingresos permanentes e inversión en el ranquin de ciudades con diferencias entre las dimensiones del indicador.<hr/>Abstract: Local governments intend to offer a better quality of life; so, their targeting of spending and ability to generate income are relevant. This research uses data from a panel of 93 Chilean cities evaluated for the effects of budget structure on the quality of urban life between 2012-2016. For this, an ordered probit model with random effects is used. The results show a positive impact of municipal spending, permanent income, and investment on the studied cities with differences among the indicator's dimensions.<hr/>Resumo: Os governos locais governam com o objetivo de oferecer uma melhor qualidade de vida, portanto é relevante o foco da despesa e sua capacidade de gerar ingressos. Esta pesquisa utiliza dados de um painel de 93 cidades chilenas para as quais a qualidade de vida urbana é medida no período de 2012-2016, a fim de avaliar os efeitos que a estrutura orçamentária tem sobre a qualidade de vida urbana. Para isso, é utilizado um modelo probit ordenado com efeitos aleatórios. Os resultados mostram um efeito positivo da despesa municipal, ingressos permanentes e investimiento no ranking de cidades com diferenças entre as dimensões do indicador. <![CDATA[Incidencia de factores ambientales y sociales en la generación de valor. Evidencia desde las empresas MILA]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200049&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: La gestión de variables de carácter no financiero para la generación de valor es una práctica actual con cada vez más acogida en las organizaciones. Por esta razón, el presente trabajo de investigación pretende identificar el efecto de las variables ambientales y sociales que inciden en la generación del valor empresarial en compañías que pertenecen a economías emergentes. La metodología para validar el objetivo principal se centra en la utilización de un modelo de datos de panel, utilizando dos modelos cuyas variables dependientes son la Q de Tobin y el múltiplo de ventas o price sales ratio como referencia para medir la generación de valor. En el desarrollo de esta investigación se consideraron 42 empresas de los países integrantes del Mercado Integrado Latinoamericano (MILA) durante el periodo 2013-2017. El análisis realizado permitió concluir que la gestión de gases de efecto invernadero y la inclusión de la mujer en la toma de decisiones de la organización tienen un efecto positivo en la generación de valor de las organizaciones.<hr/>Abstract: Managing non-financial variables for value creation is a current practice increasingly adopted by organizations. Therefore, this research paper aims to identify the effect of environmental and social variables on business value creation in companies in emerging economies. The method for validating the primary objective is panel data using two models whose dependent variables are Tobin's Q and the price-to-sales ratio as a reference to measure value creation. Forty-two companies from the member countries of the Latin American Integrated Market (MILA, for its acronym in Spanish) during 2013-2017 were considered. The analysis revealed that greenhouse gas management and women's inclusion in organization decision-making positively affect companies' value creation.<hr/>Resumo: A gestão de variáveis de caráter não financeiro para gerar valor é uma prática atual cada vez mais bem recebida nas organizações. Por essa razão, este trabalho de pesquisa pretende identificar o efeito das variáveis ambientais e sociais na geração do valor empresarial em companhias que pertencem a economias emergentes. A metodologia para validar o objetivo principal se foca na utilização de um modelo de dados de painel, com a utilização de dois modelos cujas variáveis dependentes são a Q de Tobin e o múltiplo de vendas ou price sales ratio como referência para medir a geração de valor. No desenvolvimento desta pesquisa, são consideradas 42 empresas dos países integrantes do Mercado Integrado Latino-Americano (MILA) entre 2013 e 2017. A análise realizada permitiu concluir que a gestão de gases de efeito estufa e a inclusão da mulher na tomada de decisões da organização têm um impacto positivo na geração de valor das organizações. <![CDATA[Desempeño ambiental, social y de gobierno (ASG): incidencia en el desempeño financiero en el contexto latinoamericano]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200067&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: El propósito de este artículo es estudiar la relación entre el desempeño ambiental, social y de gobierno (ASG) y el desempeño financiero para empresas en economías emergentes latinoamericanas con base, principalmente, en la teoría de los stakeholders, la teoría de la agencia y la teoría de los recursos y las capacidades. A fin de cumplir este objetivo se utilizó una muestra de empresas de los principales índices bursátiles latinoamericanos en el periodo 2013-2017, aplicando la metodología de datos de panel. Los resultados indican que existe una relación positiva entre las variables de ASG y el performance financiero, lo que implica una motivación para las compañías a adoptar buenas prácticas de responsabilidad social corporativa (RSC), ya que estas se ven bien retribuidas financieramente. En el componente ambiental se evidencia un potencial de mejora por parte de las compañías latinoamericanas. Asimismo, este estudio presenta contribuciones sobre el estudio del desempeño de las variables ASG en Latinoamérica que son de interés para los reguladores, las compañías, los académicos y los profesionales, porque se trata de una región de gran riqueza natural que demanda articulación de todos los actores a fin de avanzar a nivel empresarial y como sociedad, en el propósito de lograr un desarrollo más balanceado entre lo financiero y lo no financiero.<hr/>Abstract: This article intends to study the relationship between environmental, social, and governance performance (ESG) and financial performance in companies in emerging Latin American economies based mainly on agency theory, resource-based theory, and stakeholder theory. For this, a sample of companies from the primary Latin American stock indices in 2013-2017 was taken using panel data analysis. The results suggest a positive relationship between esg variables and financial performance, implying companies' motivation to adopt good corporate social responsibility (CSR) practices since they are well rewarded financially. The environmental component suggests the potential for improvement by Latin American companies. This study also provides inputs to the study of esg performance in Latin America that are of interest to regulators, companies, scholars, and professionals for being a region of tremendous natural wealth that demands coordination of all agents to advance at the business level and as a society and achieve more balanced development between financial and non-financial factors.<hr/>Resumo: O propósito deste artigo é estudar a relação entre o desempenho ambiental, social e de governanga (ASG) e o desempenho financeiro para empresas em economias emergentes latino-americanas com base, principalmente, na teoría dos stakeholders, na teoría da agencia e na teoría dos recursos e das capacidades. A fim de cumprir esse objetivo, foi utilizada uma amostra de empresas dos principais índices da bolsa latino-americanos entre 2013 e 2017, aplicando a metodologia de dados de painel. Os resultados indicam que existe uma relação positiva entre as variáveis de ASG e a performance financeira, o que implica uma motivaçao para as companhias na adogao de boas práticas de responsabilidade social corporativa, já que elas se veem bem redistribuídas financeiramente. No componente ambiental, é evidenciado um potencial de melhoria por parte das companhias latino-americanas. Além disso, este trabalho apresenta contributes sobre o estudo do desempenho das variáveis asg na América Latina que sao de interesse para os regulamentadores, as companhias, os academicos e os profissionais, porque se trata de uma regiao de grande riqueza natural que demanda articulagao de todos os atores a fim de avangar no ámbito empresarial e como sociedade, no intuito de atingir um desenvolvimento mais equilibrado entre o financeiro e o nao financeiro. <![CDATA[Aprendizaje organizacional: una demarcación conceptual para su medición]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200085&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: El aprendizaje organizacional (AO) ha sido estudiado como una capacidad o proceso que permite mejorar la performance de las organizaciones. Sin embargo, el campo de estudio del AO se caracteriza por contar con posturas y definiciones heterogéneas o no explicitadas, a partir de las cuales se construyen diversos modelos de medición. El objetivo de este trabajo es proponer una conceptualización del fenómeno del AO desde una perspectiva multidimensional que articule aportes y elementos de las distintas definiciones, y señalar sus implicancias metodológicas para la medición del fenómeno. Para cumplir con ese objetivo, se realiza una revisión sistemática de la literatura en las bases de datos Scopus y Google Scholar. Los 36 artículos seleccionados se analizan en profundidad en un proceso iterativo de lectura, codificación y análisis comparativo. De lo anterior se extraen ocho elementos centrales, descritos y articulados en una propuesta de definición de AO. Finalmente, se discute la postura ontológica y epistemológica que sustenta la conceptualización del fenómeno propuesta y se señalan las implicancias en términos metodológicos para la medición del AO. La principal contribución de este artículo es el desarrollo de una definición multidimensional de AO con una mirada ontológica y epistemológica del fenómeno, con vistas a su medición. De esta manera se busca superar definiciones reduccionistas, y reconocer su complejidad.<hr/>Abstract: Organizational learning (OL) has been studied as a capability or process for improving organizations' performance. However, this field of study is characterized by heterogeneous or unspecified positions and definitions from which various measurement models are built. This paper aims to propose an OL conceptualization from a multidimensional perspective that brings together insights and elements from the different definitions and point out its methodological implications for measuring the phenomenon. For this, literature is reviewed systematically in the Scopus and Google Scholar databases. The 36 selected articles are examined in depth in an iterative reading, coding, and comparative analysis process. Eight central elements are extracted, described, and assembled in a proposed definition of OL. Finally, the ontological and epistemological position that supports the proposed conceptualization is discussed, pointing out its methodological implications for OL measurement. The main contribution is the development of a multidimensional definition of OL with an ontological and epistemological view for its measurement. Thus, it seeks to overcome reductionist definitions and recognize its complexity.<hr/>Resumo: A aprendizagem organizacional (AO) vem sendo estudada como uma capacidade ou processo que permite melhorar a performance das organizações. Contudo, o campo de estudo da AO é caracterizado por contar com posicionamentos e definições heterogêneos ou não explícitos, a partir dos quais são construídos diversos modelos de medição. O objetivo deste trabalho é propor uma conceituação do fenômeno da AO sob uma perspectiva multidimensional que articule contribuições e elementos das diferentes definições, e indicar suas implicâncias metodológicas para avaliar o fenômeno. Para atingir esse objetivo, é realizada uma revisão sistemática da literatura nas bases de dados da Scopus e do Google Scholar. Os 36 artigos selecionados são analisados em profundidade em um processo iterativo de leitura, codificação e análise comparativa. A partir disso, são extraídos oito elementos centrais, descritos e articulados em uma proposta de definição de AO. Por último, é discutido o posicionamento ontológico e epistemológico que subsidia a conceituação do fenômeno proposta e são apresentadas as implicâncias em termos metodológicos para avaliar a AO. A principal contribuição deste artigo é o desenvolvimento de uma definição multidimensional da AO com um olhar ontológico e epistemológico do fenômeno, com vistas à sua medição. Dessa maneira, pretende-se superar definições reducionistas e reconhecer sua complexidade. <![CDATA[Experiencia de medición del índice de Necesidades Básicas Insatisfechas en barrios en proceso de invasión en Aguachica, Cesar]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200109&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: La pobreza se mide a través de métodos directos e indirectos que procuran ofrecer un estado de condiciones y oportunidades de una población. Uno de los métodos directos ampliamente usados es el índice de Necesidades Básicas Insatisfechas (NBI) que caracteriza a la población en términos de determinadas necesidades cubiertas. La metodología que emplea es descriptiva pero expresa un fenómeno observable y medible a través de técnicas de conteo. Esta propuesta calcula el NBI en cuatro barrios en proceso de invasión de Aguachica, Cesar (Colombia), con la realización de un muestreo aleatorio simple estratificado por conglomerados. Se obtiene la cantidad de hogares con una o más necesidades insatisfechas de acuerdo con las citadas por el Departamento Administrativo Nacional de Estadística (DANE) (vivienda inadecuada, con hacinamiento crítico, con servicios inadecuados, con alta dependencia económica y con niños en edad escolar que no asisten a la escuela), que corresponden a dieciséis hogares. Se concluye que la medición de la pobreza tiene limitaciones con relación a elementos que se asocian a la agregación geográfica de Kaztman.<hr/>Abstract: Poverty is measured through direct and indirect methods to offer certain conditions and opportunities to a population. One of the most widely used direct methods is the unmet basic needs (UBN) index that characterizes the population in terms of needs met. The method used is descriptive but expresses an observable and measurable phenomenon through counting techniques. This proposal calculates the ubn of four residential invasions in Aguachica, Cesar (Colombia) by simple random cluster sampling. The number of households with one or more unmet needs is obtained as cited by the National Administrative Department of Statistics (DANE) (inadequate housing, critical overcrowding, lack of basic services, high economic dependence, and school-age children who do not attend school), namely, sixteen households. It is concluded that poverty measurement has limitations concerning Kaztman's geographic aggregation.<hr/>Resumo: A pobreza é medida por meio de métodos diretos e indiretos que procuram oferecer um estado de condições e oportunidades de uma população. Um dos métodos diretos amplamente usados é o índice de Necessidades Básicas Insatisfeitas (NBI) em quatro bairros em processo de invasão de Aguachica, Cesar (Colômbia), com a realização de uma amostra aleatória simples estratificada por conglomerados. É obtida a quantidade de lares com uma ou mais necessidades insatisfeitas de acordo com as citadas pelo Departamento Administrativo Nacional de Estatística (moradia inadequada, superlotação crítica, serviços inadequados, alta dependencia econômica e crianças em idade escolar que não frequentam a escola), que correspondem a dezesseis lares. Conclui-se que a medição da pobreza tem limitações com relação a elementos que são associados a agregação geográfica de Kaztman. <![CDATA[Educación financiera en mujeres: un estudio en el barrio López de Mesa de Medellín]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200121&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: Las decisiones financieras responsables hacen parte de un ideal que le permite a las personas afrontar de forma adecuada su cotidianidad. Para hacer frente a este reto, gobiernos y distintos tipos de instituciones han diseñado estrategias para que la población, en general, esté mejor equipada y fundamentada a la hora de gestionar sus recursos financieros disponibles. No obstante, la literatura académica muestra que las características inherentes a las personas actúan como variables de control en el momento de explicar la existencia de brechas. Así, este trabajo pone de relieve la importancia de las dimensiones asociadas al comportamiento, el conocimiento y las actitudes de las mujeres que habitan en un barrio de Medellín. Para este fin se aplicó un cuestionario estructurado y se realizó el análisis de la información utilizando estadística descriptiva y tablas de contingencia, además de un modelo logístico ordenado para el nivel de conocimiento. Los resultados en el lado comportamental revelan la existencia de un mayor interés por pagar las deudas a tiempo y por considerar si pueden pagar algo antes de comprarlo. En la dimensión del conocimiento los resultados muestran un indicador financiero bajo, principalmente en las mujeres con un mayor número de hijos y sin información en estos temas. Por su parte, en el lado actitudinal las mujeres con dos o más hijos, casadas y con mayores ingresos tienen una actitud financiera más austera.<hr/>Abstract: Responsible financial decisions are part of an aspiration that enables people to adequately cope with their daily lives. Faced with this challenge, governments and different institutions have designed strategies for the population to be better equipped and informed when it comes to managing its available financial resources. Nonetheless, the academic literature shows that people's characteristics act as control variables when explaining the existing gaps. Thus, this article highlights the relevance of the dimensions associated with the behavior, knowledge, and attitudes of women living in a district of Medellín. For this purpose, a structured questionnaire was employed, and the information analysis was carried out using descriptive statistics and contingency tables, in addition to a logistic model ordered for the level of knowledge. The behavioral results reveal great interest in paying debts on time and considering whether they can pay something before buying it. The results show a low financial indicator in the knowledge dimension, mainly in women with many children and no information on these issues. Attitudinally, married women with two or more children and a higher income have a more austere financial attitude.<hr/>Resumo: As decisões financeiras responsáveis fazem parte de um ideal que permite às pessoas enfrentar, de forma adequada, sua cotidianidade. Para vencer esse desafio, governos e diferentes tipos de instituições vêm desenhando estratégias para que a população, em geral, esteja mais bem equipada e fundamentada no momento de administrar seus recursos financeiros disponíveis. Contudo, a literatura acadêmica mostra que as características inerentes às pessoas atuam como variáveis de controle quando têm que explicar a existência de lacunas. Assim, este trabalho salienta a importância das dimensões associadas ao comportamento, ao conhecimento e às atitudes das mulheres que residem em um bairro de Medellín, Colômbia. Para isso, foi aplicado um questionário estruturado e realizada uma análise da informação a partir da utilização de estatística descritiva e de tabelas de contingência, além de um modelo logístico ordenado para o nível de conhecimento. Os resultados quanto ao comportamento revelam a existência de um maior interesse por pagar as dívidas a tempo e considerar se podem pagar alguma coisa antes de comprar algo. Na dimensão do conhecimento, os resultados mostram um indicador financeiro baixo, principalmente nas mulheres com maior número de filhos e sem informação nesses temas. Por sua vez, no âmbito atitudinal, as mulheres com dois ou mais filhos, casadas e com maiores salários têm uma atitude financeira mais austera. <![CDATA[¿Mejora el Programa de Alimentación Escolar (PAE) el desempeño académico de los estudiantes en Ibagué?]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200143&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: El presente trabajo estima el efecto causal del Programa de Alimentación Escolar (PAE) sobre el rendimiento académico de los estudiantes del sector oficial, de grado once, del municipio de Ibagué en el 2018, utilizando la información del Simat y la base de datos de las pruebas Saber 11 del Icfes. Metodológicamente se utiliza un modelo econométrico de evaluación de impacto que se basa en la técnica de propensity score matching PSM para identificar el efecto causal. Los resultados sugieren que el programa no tuvo ningún impacto sobre el desempeño académico de los estudiantes. Los problemas asociados a la asignación del operador y a la gestión del programa parecen haber influido de forma significativa sobre la efectividad del programa.<hr/>Abstract: This paper estimates the effect of the school food program (PAE, for its acronym in Spanish) on the academic performance of ninth-grade students at a public school in Ibagué in 2018, using information from Simat and the database of the Icfes Saber 11 tests. Methodologically, an econometric impact assessment model based on propensity score matching (PSM) is used to identify the causal effect. The results suggest that the program had no impact on the students' academic performance. The problems associated with operator assignment and program management seem to have significantly influenced the program's effectiveness.<hr/>Resumo: Este trabalho estima o efeito causal do Programa de Alimentação Escolar sobre o desempenho acadêmico dos estudantes do setor oficial, do último ano do ensino médio, do municipio de Ibagué, Colômbia, em 2018, utilizando a informação do Sistema Integrado de Matrícula e a base de dados das provas Saber 11 do Instituto Colombiano para la Evaluación de la Educación. Metodologicamente, é utilizado um modelo econométrico de avaliação de impacto que está baseado na técnica de propensity score matching para identificar o efeito causal. Os resultados sugerem que o programa não teve nenhum impacto sobre o desempenho acadêmicos dos estudantes. Os problemas associados à designação do operador e à gestão do programa parecem ter influenciado de forma significativa a efetividade do programa. <![CDATA[Desempeño de las subregiones del departamento del Cauca y su contribución al desarrollo territorial (2015-2017)]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0121-68052020000200161&lng=es&nrm=iso&tlng=es Resumen: El presente artículo de investigación busca determinar el aporte de las subregiones del departamento del Cauca, desde sus condiciones de desarrollo territorial, al valor agregado departamental, durante el periodo 2015-2017 para los 42 municipios del departamento. En este propósito, se realiza una contextualización sobre las dimensiones y dinámicas territoriales como insumo para la construcción de un modelo de datos panel agrupado que permita inferir qué relación existe entre la dinámica socioeconómica territorial y el resultado agrupado del valor agregado departamental. Los principales resultados indican que son tres subregiones las que aportan de manera contundente al desarrollo territorial del departamento: Centro, Oriente y Norte. Finalmente, el estudio logra establecer que las condiciones de infraestructura vial, el desempeño fiscal y algunas variables del desarrollo social -en el conjunto de 42 municipios- aportan de forma significativa al aumento del valor agregado departamental.<hr/>Abstract: This research article seeks to determine the contribution of subregions in Cauca from their territorial development conditions to the departmental value added during 2015-2017 for the 42 municipalities in the department. For this purpose, the territorial dimensions and dynamics are contextualized as input for constructing a grouped panel data model to infer the relationship between the territorial socio-economic dynamics and the grouped result of the departmental value added. The main results point to three subregions that significantly add to the department's territorial development: Center, East, and North. Finally, the study establishes that road infrastructure, tax performance, and some social development variables in the 42 municipalities contribute significantly to increasing the departmental value added.<hr/>Resumo: Este artigo de pesquisa pretende determinar a contribuição das sub-regiões do estado do Cauca, Colômbia, a partir de suas condições de desenvolvimento territorial, ao valor agregado estadual, de 2015 a 2017 para os 42 municípios do estado. Com esse propósito, é realizada uma contextualização sobre as dimensões e as dinâmicas territoriais como insumo para construir um modelo de dados de painel agrupado que permita inferir qual relação existe entre a dinâmica socioeconômica territorial e o resultado agrupado do valor agregado estadual. Os principais resultados indicam que são três sub-regiões que contribuem de maneira contundente para o desenvolvimento territorial do estado: Centro, Leste e Norte. Por último, o estudo consegue estabelecer que as condições de infraestrutura viária, o desempenho fiscal e algumas variáveis do desenvolvimento social - no conjunto dos 42 municípios - contribuem de forma significativa para o aumento do valor agregado estadual.