SciELO - Scientific Electronic Library Online

 
vol.21 issue33Dialogue of knowledge: indigenous justice in Cauca and ordinary justice, a possible cultural exchangeCriticism of the use of memory as a learning resource during the 19th century in Chile author indexsubject indexarticles search
Home Pagealphabetic serial listing  

Services on Demand

Journal

Article

Indicators

Related links

  • On index processCited by Google
  • Have no similar articlesSimilars in SciELO
  • On index processSimilars in Google

Share


Revista Historia de la Educación Latinoamericana

Print version ISSN 0122-7238

Abstract

RUELAS VARGAS, David. Pu kake mapuche xawüluwün ka fantepugen xipantu kimeltuwün wiji pirentu mapu puneño Perugen püle. Rev.hist.educ.latinoam. [online]. 2019, vol.21, n.33, pp.61-85. ISSN 0122-7238.  https://doi.org/10.19053/01227238.9354.

Tüfa chi chijka azkintuy inatuzugun mew chem zugu xipay fijke xawünche tuwlu Puno wiji püle Perú ñi Estado mew epu mari kon chi siglo wigka rakiñ mew. Fey tüfey chi pu xawünche küpa nütu- fuygün ñi mapu ka ñi kizu günewtuael egün, fey chi zugu mew ta xawüygün nentual chaqtun zugu. Pu gamonales, pu políticos ka religiosos günenielu fey chi ke xipantu mew elukelafuy ñi müleal chi- jkatuwe ruka zona andina mew, fey mew ta pu indígena quechua ka aimara kimel-tuchefe kizuke ejka chijkatuli ñi pu che ejka chijkatuwe ruka mew. Kaxütugefuy ñi chijkatual wigkazugun mew, welu fey chi ejka chijkatuwe mew zoy azümgey ta wigkazugun. Tüfey chi kimeltuwün mew füla ta igkawi pu che ñi müñaluwtual gamonalismo semi-feudal ñi güpana- qümnieetew. Tüfa chi inatuzugun mew kintugey fey ti chi pu indígena xawünche weychalu ta müleal kimeltuwün, küzawgey cualitativo ka diseño histórico zugu mew, kintugey ta wünenke feypilu ka inagechi feypilu fey wüla ta nentugey ta zugu. Feypi chi zugu, rume zuamgelu am kab wajo mapu epu mari siglo wigka rakiñ mew, pu gamonales müntumapu- figün ka müntukujiñfigün ta pu indígenas tuwlu wiji mapu püle Perú mew, ñi anümapuael egün füxake mapu mew, femgechi ta günelkaygün zugu ñi wente- leal ka günenieal ta che, günenieal rag ka günenieal kizu egün ñi feyentun. Femge- chi ta kaxütual fey chi zugu xipay müfüke malon fijke mapu püle, fey ta üytugeafuy Juan Bustamante ñi malon, Teodoro Gutiérrez Cueva ñi malon, ka Wancho Lima ñi malon. Rakizuammu ta pu indígena ñi nentual ejka chijkatuwe ruka lof mew kafey kejuy ta müñaluwtual, kizu günew- tual ka amual kake mapu mew.

Keywords : chijkatuwe; kimeltun; indígena; chaqtun; gamonalismo..

        · abstract in English | Spanish | Portuguese     · text in Spanish     · Spanish ( pdf )